Familierechtbanken kreunen onder het werk

De uitdaging van ouders in een complexe scheiding: niet gehoord voelen in de familierechtbank

Ouders in een complexe scheiding of hoog conflict na scheiding dragen vaak een zware last. Naast de emotionele pijn en spanningen komt daar de strijd in de familierechtbank bij. Veel ouders ervaren dat hun stem niet gehoord wordt, dat hun zorgen worden weggewuifd en dat de uitkomst van de procedure hen eerder machteloos dan geholpen achterlaat.

Uitspraken van ouders die zich niet gehoord voelen:

• "Ik had zoveel bewijs verzameld, maar het leek alsof niemand ernaar wilde kijken. Ik voelde me totaal genegeerd."

• "De rechter zei dat het in het belang van het kind was, maar het voelde alsof niemand echt naar míjn verhaal luisterde."

• "Iedere keer als ik naar die zitting ga, heb ik het gevoel dat ik faal als ouder, hoe hard ik ook mijn best doe."

• "Ik probeer alleen maar mijn kinderen te beschermen, maar in de rechtbank werd ik behandeld alsof ik de vijand ben."

Waarom voelen ouders zich vaak niet gehoord in de familierechtbank?

De familierechtbank werkt volgens strikte procedures en heeft vaak beperkte tijd voor elk dossier. Dit kan ervoor zorgen dat:

• Ouders het gevoel hebben dat hun emoties en zorgen worden weggestreept in plaats van erkend.

• Complexe situaties worden teruggebracht tot "praktische" oplossingen die niet altijd recht doen aan de realiteit.

• Het belang van het kind wordt benadrukt, maar ouders voelen dat er onvoldoende aandacht is voor wat zij nodig hebben om goede ouders te kunnen zijn.

De impact van niet gehoord worden

Wanneer ouders zich niet gehoord voelen, kan dit diepe sporen nalaten:

• Emotionele uitputting: Het gevoel dat je keer op keer tegen een muur aanloopt.

• Onzekerheid: Twijfels over je rol als ouder en over de beslissingen die je neemt.

• Conflicten verergeren: Ouders die zich niet gesteund voelen, raken vaak dieper verwikkeld in de strijd, wat ook een weerslag heeft op de kinderen.

Wat kun je doen als ouder in een moeilijke scheiding?

Hoewel je de werkwijze van de familierechtbank niet kunt veranderen, zijn er stappen die je kunt nemen om sterker in je schoenen te staan:

1. Zoek emotionele steun
   Praat met vrienden, familie of een counselor zoals bij Glinster. Het helpt om je verhaal te delen met iemand die naar je luistert zonder oordeel.
   

2. Bereid je goed voor
   Zorg dat je alle feiten en relevante documenten op een rij hebt, maar wees ook voorbereid op wat je emotioneel kunt verwachten tijdens zittingen.
   

3. Focus op wat je kunt beïnvloeden
   Richt je op wat in jouw macht ligt, zoals hoe je met je kinderen omgaat en hoe je zelf omgaat met stress.
   

4. Zoek lotgenoten
   In een groep met andere ouders die hetzelfde doormaken, vind je herkenning en steun. Het kan enorm helpen om te weten dat je niet alleen bent.

De werking van de familierechtbank: frustraties en uitdagingen

De familierechtbank speelt een cruciale rol in het oplossen van conflicten binnen gezinnen, maar haar werking roept vaak frustraties op bij zowel rechters als betrokken ouders. Vier jaar geleden werd een hervorming doorgevoerd door toenmalig minister Annemie Turtelboom. Een positief gevolg hiervan is dat dezelfde magistraat een gezin blijft opvolgen bij meerdere verschijningen. Toch blijven de uitdagingen groot.

Overbelast en onder druk

De meerderheid van de zaken in de familierechtbank draait om echtscheidingen en de conflicten die daaruit voortvloeien. Familierechters en experts zijn het erover eens: de rechtbanken zijn zwaar overbelast.

• Daniel Van den Bossche (familierechter in Gent): "Mensen stappen te snel naar justitie bij een conflict. Een minnelijke schikking is vaak een betere oplossing."

• Goedele Vandenbrande (familierechter in Mechelen): "Ik moet soms dossiers in 12 minuten afhandelen om rond te komen. Het is hollen van de ene zaak naar de andere."

Deze tijdsdruk heeft niet alleen gevolgen voor de kwaliteit van beslissingen, maar ook voor het welzijn van de rechters zelf: "Was het de juiste beslissing? Dat weet je nooit helemaal zeker."

De impact op kinderen

Elke minderjarige heeft wettelijk recht om gehoord te worden in de familierechtbank, maar dit is geen verplichting. Rechter Goedele Vandenbrande spreekt kinderen meestal op woensdagnamiddag. Ze doet dit zonder toga, in een poging het gesprek minder intimiderend te maken.

“Deze gesprekken zijn niet vanzelfsprekend. Niet alle kinderen slagen erin zich goed te verwoorden, zeker niet als ze emotioneel vastzitten door de echtscheiding van hun ouders,” vertelt ze.

Soms moeten rechters beslissingen nemen over praktische zaken zoals welke school het kind zal bezoeken. Vandenbrande geeft aan hoe lastig dit is: "Ik motiveer mijn keuze juridisch correct, maar of het echt de beste keuze is voor het kind, blijft vaak onzeker. Voor je eigen kinderen is dat al moeilijk genoeg, laat staan voor een kind dat je niet kent."

Een alternatief: laagdrempelige hulpverlening

De huidige werkwijze roept vragen op: waarom moeten kinderen hun wensen aan een wildvreemde rechter uitleggen, vaak terwijl de scheiding nog vers is? Zou laagdrempelige hulpverlening voor kinderen niet een betere aanpak zijn?

Helaas lijkt hier weinig prioriteit voor te zijn. Minister Koen Geens besloot dat een ouderschapsplan geen verplichting mag worden, met als argument dat rechters zich niet met dergelijke plannen kunnen bezighouden.

Maar moet dit wel de taak van een rechter zijn? Ouderschapsgeschillen zouden vaker via bemiddeling – bijvoorbeeld door een mediator – opgelost kunnen worden. Dit is niet alleen een menselijkere aanpak, maar ook vaak effectiever voor alle partijen.

Maak bemiddeling de norm

Het inschakelen van een mediator zou een logische eerste stap moeten zijn bij echtscheidingsconflicten. Een mediator helpt ouders samen tot een oplossing te komen, zonder dat ze tegenover elkaar staan in een rechtbank.

Om dit haalbaar te maken:

• Maak bemiddeling financieel toegankelijker.

• Geef ouders toegang tot hulpverleners die hen ondersteunen in het opstellen van flexibele ouderschapsplannen.

Samen naar een beter systeem

De familierechtbank kan niet alles oplossen, en dat hoeft ook niet. Door in te zetten op bemiddeling en laagdrempelige hulpverlening, kunnen we zowel de belasting op de rechtbanken verminderen als de emotionele impact op kinderen en ouders beperken.

Laten we streven naar een systeem waarin kinderen en ouders zich gehoord voelen, niet door tijdsdrukte rechters, maar door een proces dat ruimte biedt voor begrip en samenwerking.

Hoe Glinster ouders helpt

Bij Glinster bieden we een veilige plek waar ouders in scheiding elkaar ontmoeten en ondersteunen. In onze groepen hoor je verhalen die herkenbaar zijn en krijg je praktische tips en emotionele steun. Samen zoeken we naar manieren om sterker te staan, ondanks de uitdagingen die je tegenkomt.

Je hoeft het niet alleen te doen. Samen staan we sterker – voor jezelf én voor je kinderen.

An Brems
Systemisch counselor bij Glinster